Салауатты өмір салты
“Салауатты өмір салты-болашақ Қазақстанның КЕПІЛІ»
Елдің орнықты дамуы саласындағы міндеттердің бірі ұлтты сауықтыруды қамтамасыз ететін тетіктерді енгізе отырып және жетілдіре отырып, халықтың орташа өмір сүру ұзақтығын арттыру болып табылады.
Қазіргі жағдайда клиникалық медицинаны одан әрі дамыту Денсаулық сақтау жүйесінің алдын алу бағыты жағына түбегейлі өзгертпей денсаулықтың негізгі көрсеткіштерін жақсартуды қамтамасыз ете алмайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, адам денсаулығы денсаулық сақтау жүйесіне небәрі 10% – ға және 50% – ға тәуелді, ол адам ортасының, таңдау құқығының, өмір сапасының және денсаулықты нығайту мүмкіндіктерінің қол жетімділігінің әсерімен қалыптасады.
Ел Президентінің “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына Жолдауының “азаматтардың денсаулығы, білімі және әл-ауқаты” ұзақ мерзімді басымдығын іске асыру мақсатында. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы” атты Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 3 желтоқсандағы № 1678 қаулысымен салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемаларының ұлттық орталығын құру бекітілді (СӨСҚПҰО).
Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметінің (СӨСҚ) негізін қалаушы профессорлар А. А. Аканов, К. А. Төлебаев, С. Т. Сейдуманов болды, олар салауатты өмір салтын қалыптастыру және қоғамдық денсаулық сақтау, ұзақ мерзімді мақсатпен “салауатты өмір салты” кешенді бағдарламасын жүзеге асыру стратегиялық тәсілін әзірледі.
2004-2009 жылдар аралығында СӨСҚПҰО м. ғ. д., профессор К. А. Тулебаев, 2009-2011 жылдар аралығында М. ғ. д., профессор С. А. Диканбаева басқарды, 2011 жылдан бастап М. ғ. д., профессор Ж. Е. Баттакова жетекшілік етеді.
СӨСҚ қызметінің дамуына үлкен үлес қосқан Слажнева Т. И., Рахманов Б. Д., Қаржаубаева Ш. Е., Баймаханов Т. Б., Ибраева Р. С., Мырзахметов К. Т., Мухтарова Г. М., Шаухаров Х. С., Жаркова Н. В., Жарылғасинов Ж. Т. және басқа да мамандар.
Қазақстанда 14 облыстық, 2 қалалық, 136 аудандық СӨСҚ орталықтары, 67 жастар денсаулық орталықтары, алғашқы медициналық-санитарлық көмек деңгейінде жұмыс істейді, 2011 жылдан бастап отбасылық денсаулық орталықтары құрылуда, оларда профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшелері ашылды, онда денсаулық мектептері, Жастар денсаулық орталықтары (ЖДО) және темекіге қарсы орталықтар жұмыс істейді.
СӨСҚПҰО салауатты өмір салтын қалыптастырудың негізгі аспектілері, Әлеуметтік маңызы бар ауруларды дамытудағы мінез-құлық қауіп факторларының алдын алу бойынша семинарлар, тренингтер өткізеді. 1998 жылдан бастап үздіксіз білім беру жүйесінің ұйымдарында “Валеология – дені сау болу” кешенді бағдарламасы және “денсаулық және өмірлік дағдылар”интеграцияланған бағдарламасы енгізілді.
СӨСҚПҰО ғылыми-зерттеу қызметі саясатты ғылыми негіздеу, салауатты өмір салтын қалыптастыру процестерін басқаруды жетілдіру және мониторингілеу, халықтың әртүрлі топтарын сауықтыру бойынша жаңа технологияларды әзірлеу және енгізу арқылы салауатты өмір салты бағдарламаларын сүйемелдеуді қамтамасыз етеді. 2002 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті ұсынған ғылыми басылымдардың тізіміне кіретін “салауатты өмір салтын қалыптастырудың, аурулардың алдын алудың және денсаулықты нығайтудың өзекті мәселелері” атты тоқсан сайынғы ғылыми-практикалық журнал шығарылады.
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған “Саламатты Қазақстан” мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде: 2011 жылдан бастап Ұлттық скринингтік бағдарлама; салауатты өмір салтының негізгі аспектілері бойынша ақпараттық-білім беру материалдарын, аудио -, бейнероликтер жасау мен таратуды қамтитын бірыңғай ақпараттық саясат жүргізіледі; СӨСҚПҰО базасында Health Edco инновациялық оқыту орталығының технологиясы бойынша оқу-тренингтік орталық құрылды. Мінез-құлықтық қауіп факторларының және инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша симуляциялық технологияларды қолдану оқыту процесіне жаңаша қарауға, профилактикалық іс-шаралардың тиімділігін, креативтілігін және ақпараттық толымдылығын арттыруға мүмкіндік береді.
СӨСҚПҰО WHO, UNICEF, UNFPA, UNESCO, PSI, UNAIDS, AFEW халықаралық ұйымдарымен тығыз ынтымақтастықты жүзеге асырады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен өзара іс – қимыл шеңберінде мынадай жобалар енгізілді: 1998 жылдан бастап – “Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер”, 2013 жылы барлығы 850 мектеп жұмыс істейді; 1999 жылдан бастап – “Салауатты қалалар”, 2002 жылы Қазақстан “Салауатты қалалар” Еуропалық желісіне кірді, барлығы 13 Қала қатысады; 2000 жылдан бастап “Салауатты университеттер”, қазіргі уақытта 57 жоғары оқу орны кіреді.; 2001 жылы-” денсаулықты нығайтуға ықпал ететін ауруханалар”, 2002 жылы Қазақстан Еуропа желісіне қабылданды, 55 емдеу – алдын алу ұйымдары қатысады; 2002 жылдан бастап – “салауатты жұмыс орындары”, елдің 11 өңірінен 48 кәсіпорын қатысады; Қазақстанда ауыл халқының денсаулығын сақтау және нығайту жөніндегі жоба” салауатты ауыл ” деген атпен іске асырылуда, 300-ден астам ауыл қатысады. 2005 жылдан бастап СӨСҚПҰО базасында ДДҰ-мен ынтымақтасқан орталық жұмыс істейді.
Салауатты өмір салтын қалыптастыру қызметі мамандарының барлық қызметі бұқаралық ақпарат құралдары, интернет-ресурстар арқылы кең ауқымды акциялар, семинарлар, тренингтер, баспасөз конференциялары, телехабарлар өткізу, бейне -, аудиороликтер жасау және трансляциялау, ақпараттық-білім беру материалдарын (плакаттар, буклеттер, парақшалар, брошюралар, күнтізбелер) тарату және т. б. жолымен салауатты өмір салтын жүргізудің маңыздылығы туралы, мінез-құлықтық қауіп факторларының және әлеуметтік маңызы бар аурулардың алдын алу туралы халықпен ақпараттық-түсіндіру жұмыстарына бағытталған.
Медицина қызметкерлері қоғамдық денсаулық пен денсаулық сақтауға, сондай-ақ әрбір адамның салауатты өмір салтын қалыптастыруға үлкен жауапкершілік пен зор үлес қосатынын атап өткен жөн.
